Michael Kaptein: De schaduw van de piramide

Ik lees niet zo vaak boeken die in eigen beheer zijn uitgegeven (eigenlijk alleen vakinhoudelijke boeken). Uitgevers hebben redacteuren en een selectieproces, en dat geeft meer kans op goede kwaliteit (al zijn er natuurlijk ook mensen die mooie dingen schrijven die niet door uitgevers worden opgepakt). Maar toen de auteur van deze novelle me vroeg of ik interesse had om zijn boek te lezen was ik wel benieuwd!

Het boek wordt al wat geheimzinnig aangekondigd: “Dit verslag werd in 2019 gevonden in een fles, ingegraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied”, zegt de beschrijving. Het is een verslag van Gerard Adriaanszoon Cornelissen, een nogal luie en verwende student archeologie. Hij heeft nog nooit ergens voor gewerkt, maar heeft ondanks de rijkdom ook niet echt een makkelijke jeugd gehad. Het is een historisch verhaal, opgeschreven op 14 oktober 1901.

Stephan Enter: Pastorale

Enters nieuwe boek Pastorale heeft al veel aandacht gekregen, het werd zelfs boek van de maand bij De Wereld Draait Door, een garantie voor grote stapels in de boekhandels. Ik vind het terecht. Het is een klein verhaal in de zin dat het zich in een korte periode en op één plek afspeelt, een zomer in de jaren ’80 in het dorp Brevendal. Maar aan de andere kant is het een groot verhaal, over hoe “de Hollanders” omgaan met hun eigen geschiedenis en de gevolgen daarvan, zoals de wijk met Molukse bewoners in het dorp met wie er nauwelijks contact is.

Hoofdpersonen zijn broer en zus Oscar en Louise, met afwisselend perspectief. Een vrouwelijke hoofdpersoon is in Enters boeken overigens meer uitzondering dan regel. Oscar zit aan het begin van het boek in de vijfde klas, aan het eind aan het begin van de zesde, en hij leeft toe naar het moment waarop hij kan gaan studeren en weg kan uit het dorp, al heeft hij nog geen idee welke studie hij wil gaan doen. Louise ís al weg, zij woont op kamers en studeert Engels. Oscar en Louise zijn opgegroeid in een oud landhuis buiten het dorp, waar moeder zich steeds meer op het geloof richt en vader steeds meer wegkruipt in zijn werkkamer met zijn boeken en vleugel.

Rascha Peper: Dooi

Het was al even geleden dat ik een boek van Rascha Peper las en dit leek me een perfect boek in alle pre-kerstdrukte: het is dun en gaat over de winter, al is de kou uit het boek er nu natuurlijk niet.

Hoofdpersoon Ruben zit met zijn woonboot ingevroren bij een klein, onbewoond eilandje in het IJsselmeer. Zijn vrouw logeert inmiddels bij vrienden aan de wal, want zij heeft een baan waar ze niet langer weg kon blijven, maar Ruben is vertaler en kan vanuit zijn boot werken. Bovendien is het niet verantwoord om die boot daar onbeheerd te laten liggen, want iedereen kan erbij komen over het ijs.

Inmiddels heeft hij al dagen geen schaatsers meer gezien, want het begint nu dan toch eindelijk te dooien. Omdat het ijs zo dik was zal het echter nog wel even duren voor hij kan wegvaren.

De dagen zijn rustig, stil en kleurloos. De afleiding zijn de konijnen en vogels op het eilandje, waar hij een paar keer per dag een wandelingetje maakt. En zijn vertaling natuurlijk, hij is bezig met een wetenschappelijke verhandeling over vissen. Met veel vaktermen uit een gebied waar hij weinig verstand van heeft, dus het kost hem moeite. Maar de herinneringen aan zijn vader die dat boek bij hem oproepen zijn wellicht wel moeilijker.

Griet op de Beeck: Let op mijn woorden

Qua thematiek, stijl en aanpak lijkt Op de Beecks nieuwe boek op haar eerdere boeken. We volgen hoofdpersoon Lise in twee periodes in haar leven: als vijftienjarig meisje en als vrouw van eind twintig, die arts is en in opleiding tot specialist. Het hoofdthema is het gezin waar ze uit komt.

Het is dat Op de Beeck het expliciet deel twee van haar trilogie noemt, waarvan deel 1 Het beste wat we hebben is, anders zou je tijdens het lezen daar niet achter zijn gekomen. In het nawoord schrijft ze dat de hoofdpersonages van de beide boeken in deel 3 bij elkaar zullen komen, maar dit boek is een volledig zelfstandig verhaal. In het eerste deel was het thema incest duidelijk aanwezig, in dit boek ook wel, maar wordt er nog meer gesuggereerd.

Simon van der Geest: Het werkstuk

Eva zit in groep 8 en moet een werkstuk maken, over iets waar ze graag meer over wil weten. Er is eigenlijk maar één ding dat ze kan bedenken: haar biologische vader. Over hem weet ze bijna niets, niet eens hoe hij heet.

Haar moeder is een beroemde zangeres en zij praat liever niet over Eva’s vader. Maar als Eva wat rondsnuffelt vindt ze toch allerlei spullen: een foto van haar moeder met een donkere arm om haar heen, de persoon aan wie die arm vastzit is er afgescheurd. Een verjaardagskaart van haar vader aan haar van toen ze 1 werd.

De juf is er eerst op tegen dat ze haar werkstuk over “biologische vaders” schrijft. Maar Eva zet door en ontdekt nuttige informatie. Zo schrijft ze een hoofdstuk over “Wat heb je aan een biologische vader?” In het dierenrijk kunnen biologische vaders levensgevaarlijk zijn. Maar ook bij mensen zijn er vaders die nooit naar je omkijken, die noemt Eva “kindblind”. Ze gaat ook in op de biologie om aanwijzingen te vinden: Eva heeft elf tenen en ze ontdekt dat dat erfelijk is, dus haar vader zal waarschijnlijk ook elf tenen hebben. Die elfde teen komt zelfs wel van pas: hij tintelt als er iemand liegt. Ook als ze dat zelf doet, overigens.

Cyrille Offermans: Dood van een leraar

Dit boek kocht ik zo’n beetje toen het uitgekomen is, in 2011. Ik werkte toen een jaar in het voortgezet onderwijs en had de lerarenopleiding bijna af. Maar het leek me toch wat deprimerend dus toen belandde het ongelezen in de kast, waar ik het een paar weken geleden maar eens uit haalde.

Het verhaal gaat over Freek Moerdijk. In de proloog komen we er achter dat hij op het Jan Swammerdam College werkt en dat hem gevraagd is te spreken bij het afscheid van overleden collega Peter. Hij twijfelt of hij dat moet doen. Hij twijfelt ook aan zijn baan daar en wil eigenlijk weg, maar heeft de knoop nog niet doorgehakt.

De rest van het boek bestaat uit twee delen: Leerjaren en Praktische filosofie. In deel 1 leren we Freek kennen vanaf zijn eigen schooltijd, zijn verliefdheid op Minnie, zijn studie filosofie. Freek is een slimme maar ook enigszins onuitstaanbare jongen (vind ik dan), na zijn eindexamen gaat hij filosofie studeren. Dat is voor mij leuk om te lezen, ik studeerde ook een tijd filosofie en herken veel in de beschrijvingen van de colleges en sfeer en de groepjes mensen die met bepaalde filosofen dweepten. Al waren de colleges die ik volgde wel anders en deed ik inhoudelijk ook echt andere dingen, dus de filosofen die ter sprake komen ken ik nauwelijks. Freek is zelf gefascineerd door Schopenhauer, maar die speelt voor zijn docenten geen grote rol. Hij probeert zijn eigen weg te zoeken en een belangrijke vriend in die tijd is kunstenaar Addie, die ook colleges volgt bij filosofie als inspiratie voor zijn kunst. Wat ik persoonlijk mis in dit deel is het studentenleven, Freek lijkt alleen met de filosofie en de kunst en Addie bezig.

Minke Douwesz: Strikt

Vorig jaar las ik in de zomervakantie Weg van Minke Douwesz. Ik vond dat een fantastisch boek en daarom kocht ik haar andere (eerdere) boek ook, maar omdat het een dik boek is (ruim 800 pagina’s) heb ik het bewaard tot deze zomervakantie. Dat deed ik ook omdat ik bang was dat de twee verhalen in mijn hoofd door elkaar zouden gaan lopen, maar achteraf denk ik niet dat ik daar bang voor had hoeven zijn, want de personages lijken in bepaalde opzichten op elkaar maar zijn ook heel verschillend.

Ook Strikt is een fantastisch boek. Ik lees meestal best snel door, maar in dit boek bleef ik stukjes opnieuw lezen omdat ze zo mooi geformuleerd waren of omdat ik het echt goed wilde lezen.

Het verhaal gaat over Idske Wolters. Idske is psychiater, lesbisch, houdt erg van boeken en films en woont alleen in een huis aan een dijk. Ze heeft twee poezen en kippen en ze mist Amsterdam (waar ze eerst woonde) vooral vanwege de films en het uitgaan met vriendinnen, maar ze geniet van de rust en natuur bij haar huis. Op weg naar een bezoek aan vriendin Freek (Frederique) die kunstenaar is, ontmoet ze een vrouw die veel indruk maakt: Judith. Zij is celliste, en duidelijk op zoek naar een man, want ze wil graag kinderen.

Nicolien Mizee: De halfbroer

De halfbroer is een beetje een apart boek in de zin dat er maar weinig grote lijn of plot in zit. Er komt wel een familiegeheim in voor, maar eigenlijk zag iedereen in die familie dat al wel aankomen, en zodra je je als lezer afvraagt hoe het zou zitten, merk je de titel van het boek weer op. Dus dat is niet waar dit boek zijn spanning van moet hebben.

Waar gaat het dan wel om? Tijdens het lezen heb ik me dat niet echt afgevraagd: ik wilde steeds weten hoe het verder ging met hoofdpersoon Marly Sanders. Ik vermaakte me met de beschrijvingen van alle relaties en de personages om haar heen. Er zijn drie dingen die plotseling grote invloed hebben op Marly’s leven: haar moeder met wie ze al drie jaar geen contact had belt opeens op alsof er nooit iets is gebeurd omdat ze hulp nodig heeft voor vader, ze wordt gevraagd een erudiete man te interviewen terwijl ze daar veel te weinig kennis voor heeft volgens haarzelf, en ze krijgt een relatie met een leuke man terwijl ze “van oorsprong” (zoals een vriendin dat noemt in het boek) toch lesbisch was en wil uiteindelijk zelfs met hem gaan trouwen. Al die dingen ontwikkelen zich, worden besproken, vooral met zus Victoria, maar ook met vriendinnen, de buren en andere familieleden.

Anne Moraal: Honden huilen niet

Ik zou dit boek niet uit mezelf zijn gaan lezen, maar ik kreeg het cadeau en het blijkt een bijzonder boek. Hoofdpersoon Jin-kyoung komt uit Noord-Korea. Het boek bestaat uit de verhalen die ze vertelt over de mensen in haar leven: haar broer, ouders, grootmoeder en de mensen met wie ze naar Nederland geweest is.

Want Jin-kyoung is in Pyongyang geselecteerd om haar land te vertegenwoordigen in Nederland, waar een restaurant geopend zou gaan worden dat ook Pyongyang heet, en daar zou ze eten gaan serveren en zingen en dansen voor de gasten. Dat klinkt voor mij nogal raar: ze was een meisje dat als droom had de slimste vrouw ter wereld te worden, net zoals haar vader in haar ogen de slimste man ter wereld was. Maar haar vader, een beroemd wetenschapper, is overleden, haar broer zit in het leger en haar moeder is zo verdrietig dat ze de hele dag de stoep veegt omdat dat het enige is waar ze controle over heeft.

Hanna Bervoets: Welkom in het rijk der zieken

Ik vind Bervoets een interessante schrijver omdat ze in elk boek wel weer een nieuw uitgangspunt heeft of nieuw idee beschrijft. Soms pakt dat heel goed uit (ik vond Alles wat er was en Lieve Céline destijds heel goed, Ivanov ook wel) en soms wat minder (in Efter bijvoorbeeld). Maar haar experimenten met thema’s en vorm zijn origineel en anders dan wat je bij andere schrijvers leest.

Haar nieuwe boek is ook weer origineel, zowel wat betreft thema als uitvoering. Het thema is chronisch ziek zijn, en Bervoets legde in het interview dat laatst in Volkskrant Magazine stond zelf ook uit waarom dat een lastig thema is voor een roman: “De verhalen over ziek zijn in romans hebben meestal een helder verloop: diagnose, aftakeling, ­genezen of dood. Het gaat meestal over progressieve aandoeningen, over Alzheimer of kanker – waarbij vaak vergeten wordt dat kanker tegenwoordig ook een nare chronische aandoening is. Er zijn geen Hollywoodfilms over mensen met diabetes, rugpijn die nooit meer overgaat of vermoeidheid na kanker. Dat snap ik, want dat is niet leuk om naar te kijken. Chronisch ziek zijn is geen verhaal. Het is een zure toestand, en that’s it.”