Alex van den Brandhof: Priemwoestijnen

Deze recensie verscheen in het nieuwste nummer van Pythagoras (jaargang 58 nr. 5, april 2019).

Als lezer van Pythagoras zal de naam van deze auteur je wel bekend voorkomen: Alex van den Brandhof was jarenlang redactielid en eindredacteur van dit tijdschrift. Ook schrijft hij artikelen over wiskunde in de NRC en geeft hij wiskunde op een middelbare school in Bazel.

Zijn nieuwe boek, met als ondertitel “Hoogtepunten uit de wiskunde van de 21e eeuw”, heeft een origineel format. Waar veel populair-wetenschappelijke boeken over oude wiskunde gaan – omdat die vaak al moeilijk genoeg is – brengt Alex in dit boek juist de allernieuwste wiskunde onder de aandacht. Dat doet hij door voor elk jaar van deze eeuw (2001 tot en met 2017) een belangrijk resultaat uit dat jaar te bespreken.

De wiskunde is tegenwoordig zo’n groot en abstract vakgebied dat een afgestudeerd wiskundige uit het ene vakgebied een resultaat in een ander vakgebied meestal niet of nauwelijks kan begrijpen. Zelfs de begrippen die gebruikt worden zijn vaak al zo complex dat er een jarenlange studie nodig is om te snappen waar het over gaat. Dat geldt niet voor de resultaten die Alex hier beschrijft: het is wel echt ingewikkelde wiskunde, maar de kern van waar het over gaat is ook zonder die jarenlange specialisatie wel enigszins te begrijpen.

Ype & Ionica: De verrassende verjaardagen

Een totaal bevooroordeeld stukje is dit, want ik ben bevriend met Ionica. Samen met Ionica vormde ik jaren geleden de Wiskundemeisjes. We schreven een blog, columns en een boek waarin we wiskunde toegankelijk probeerden te maken voor een breed publiek. In die tijd werkten we op dezelfde plek tussen een heleboel wiskundigen, dus we zaten de hele dag middenin de wiskundige grapjes en de wiskundige manier van kijken naar de wereld.

Ype maakt al jaren autobiografische fotostrips op zijn site. Ook maakt hij o.a. de fotostrip 3Hoog voor universiteitsblad DUB.

Gerardo Soto y Koelemeijer: Wie is er bang voor wiskunde?

Geen enkele boekbespreking is objectief, maar deze nog minder dan de meeste andere, want ik ken Gerardo goed, deel zijn vak en in veel opzichten ook zijn visie op wiskunde en onderwijs. Ik heb in dit boek dan ook zelf niet zoveel nieuws gelezen. Maar voor mensen die wiskunde zien als een vak dat je óf kunt, óf niet kunt, die denken dat wiskunde niet voor hen is omdat ze geen genie zijn, juist voor die mensen is dit boek bedoeld.

Het boek bestaat uit vier delen, elk over een ander thema. Het eerste essay heeft het boek zijn titel bezorgd: dat gaat over wiskundeangst. Wiskundeangst is een bestaand, want meetbaar, fenomeen. Mensen met wiskundeangst ervaren angst, pijn, vóór het moeten uitvoeren van een wiskundetaak. Daardoor raakt hun werkgeheugen bezet door angstgevoelens en daardoor kunnen ze die taak alleen nog maar minder goed uitvoeren. In dit deel legt Gerardo uit hoe wiskundeangst kan ontstaan en welke interventies goed of juist minder goed zijn tegen wiskundeangst. Interessant is dat duidelijk wordt dat het optreden van wiskundeangst niet te maken heeft met hoeveel talent iemand heeft voor wiskunde, ook iemand die goed in wiskunde is kan wiskundeangst ervaren.

Nova Jacobs: The last equation of Isaac Severy

Een roman over de mysterieuze dood van een wiskundige, zijn geadopteerde kleindochter die een boekhandel runt en een zoektocht naar wat er gebeurd is aan de hand van een raadselachtige brief: als ik dat lees op de achterflap van een boek word ik toch even sceptisch. Klinkt leuk, maar is het niet te cliché?

Dan is voor mij de doorslaggevende factor uiteindelijk niet of het verhaal al dan niet heel origineel is, maar voornamelijk hoe het boek geschreven is en of de personages overtuigend worden neergezet. En hoe er over wiskunde gesproken wordt, natuurlijk.

Catherine Shaw: The library paradox

Afgelopen vrijdag sprak Leila Schneps op de Nationale Wiskunde Dagen, een grote conferentie voor wiskundeleraren. Daar vertelde ze over haar boek Math on Trial: How Numbers Get Used and Abused in the Courtroom, dat ze samen met haar dochter Coralie Colmez schreef. Haar lezing ging dan ook over statistiek en kansberekening in rechtszaken.

Maar Schneps schreef eerder onder het pseudoniem Catherine Shaw een serie detectives, waar ik The three-body problem al eerder van besprak. Inmiddels heb ik een tijd geleden deel 2, Flowers Stained with Moonlight, ook gelezen (maar niet besproken) en nu las ik, vanwege de conferentie, deel 3: The library paradox.

Rascha Peper: Een Spaans hondje

Jullie konden hier en hier al eerder lezen over mijn enthousiasme over Rascha Pepers boeken, en ook dit is een fijn boek!

In Een Spaans hondje volgen we drie broers. Het verhaal begint op de begrafenis van hun moeder. Victor is de oudste broer. Hij is eigenlijk in zijn vaders voetsporen getreden als architect, maar het enige ontwerp dat echt van hem alleen was en ook daadwerkelijk is uitgevoerd is een neppe ruïne op een landgoed waar niemand mag komen kijken. Hij werkt nu in het zandkastelenbedrijf van middelste broer Jasper. Victor en Jasper ergeren zich mateloos aan elkaars karakters en gedrag.

Matt Haig: The humans

Dit boek wordt verteld vanuit het perspectief van een buitenaardse levensvorm die het uiterlijk van wiskundeprofessor Andrew Martin aangenomen heeft. Andrew is ontvoerd en vermoord door de “hosts”, hij heeft namelijk een ontoelaatbare doorbraak in de wiskunde bereikt: hij heeft de Riemann-hypothese bewezen. Om de voortgang van de mensheid te dwarsbomen, heeft het buitenaardse wezen in het lichaam van Andrew Martin de taak op aarde alle aanwijzingen te vernietigen dat Martin inderdaad de Riemann-hypothese bewezen heeft, en dat is inclusief het ombrengen van zijn collega’s die wellicht op de hoogte zijn en zijn vrouw en zoon.

De ik-figuur heeft bepaalde krachten. Zo kan hij communiceren met de “hosts” en hij kan beschadigd weefsel genezen, gedachten afleiden, enzovoort. Hij kan zich vooraf totaal niet voorstellen hoe het is om een mens te zijn. De aarde bevindt zich in een verre uithoek van het universum, alle interessante dingen spelen zich heel erg ver daar vandaan af. En de mensheid heeft allerlei belangrijke technologische doorbraken, bijvoorbeeld hoe je via gedachten kunt communiceren en hoe je als soort het eeuwige leven kunt bereiken, nog niet ontwikkeld. Maar de mensheid lijkt ook uitermate ongeschikt om met technologische doorbraken om te gaan.

Simon Mason: Running girl

Garvie Smith is een lastige puber. Hij heeft het hoogste IQ ooit op zijn school, maar haalt bedroevend lage cijfers. Het boek begint als hij lamlendig op zijn bed ligt en zijn moeder hem aanspoort tot studeren en opruimen. Zodra ze naar haar werk is, gaat Garvie echter meteen naar een speeltuintje om daar rond te hangen met zijn vrienden. Zijn moeder is helemaal niet blij met die vrienden, want ze staan bekend vanwege hun neiging tot diefstal en dealen in hasj en wiet.

Op het moment dat Garvie verzucht dat er toch echt eens iets zou moeten gebeuren verschijnt de politie en al snel blijkt dat Chloe, een meisje dat bij hen op school zit en met wie Garvie een tijd geleden iets gehad heeft, verdwenen is. Ze is vermoord.

Catherine Shaw: The three-body problem

Een historische detective waar de wiskunde een hoofdrol in speelt, die moest ik natuurlijk lezen! Dit boek speelt zich af in Cambridge, 1888. Onderwijzeres Vanessa Duncan wil haar oudste leerlingen aan het denken zetten en gaat op zoek naar wiskundepuzzels. Dit is de tijd van Lewis Carroll, en ze vindt zijn rubriek A tangled tale in een tijdschrift. Precies wat ze zoekt.

De oom van haar leerling Emily blijkt wiskundige te zijn, en hij is onder de indruk van wat ze met de meisjes doet. Via hem komt ze bij een lezing van de beroemde Arthur Cayley terecht over het al dan niet bestuderen van de Elementen van Euclides in de wiskunde-opleiding. Daar ontmoet ze ook andere wiskundigen.

Kort daarna overlijden drie van de wiskundigen in Cambridge. Twee daarvan worden vermoord na etentjes met wiskundige Arthur Weatherburn, toevallig de bovenbuurman van Vanessa. Hij is dan ook direct de hoofdverdachte en wordt aangeklaagd voor moord. Vanessa is overtuigd van zijn onschuld en gaat op zoek naar de ware toedracht.